De artotheek van Mons: een schoolvoorbeeld van erfgoedrenovatie in beton

Nijvel, 29 april 2015 – De Artotheek, die op 2 april jl. in aanwezigheid van de overheden van de stad, van het Waals Gewest en van de Federatie Wallonië-Brussel plechtig werd geopend, is een van de pronkstukken van de vele renovaties die in het kader van Mons 2015 zijn gerealiseerd. We blikken even terug op deze schitterende renovatie van 2.000 m² en zoemen in op de principes van een artotheek.

Video

Het project

De gloednieuwe Artotheek van Mons bevindt zich in de oude kapel van het Ursulinenklooster. De kapel, een opmerkelijk voorbeeld van klassieke architectuur uit het begin van de 18e eeuw en beschermd als erfgoed, werd twee jaar lang met uitermate veel zorg gerenoveerd. De kapel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de helft vernield. Ze werd aanvankelijk opgekocht door een meubelhandelaar die ze opdeelde in 6 niveaus, alvorens de stad Mons besloot ze te renoveren om er de collecties van de gemeente in onder te brengen. Op dat ogenblik was het gebouw de volledige ondergang nabij.

De specifieke kenmerken van het project

"Aanvankelijk was het idee om de bestaande betonvloeren te behouden," aldus Catherine Dohmen, architecte bij het bureau Escaut. "Om verschillende redenen was dat echter onmogelijk. Door dat nieuwe gegeven konden we wel beginnen met een blanco blad."

Nadat de kapel was gestript, besloten de architecten om een monumentale metalen structuur te plaatsen; zo kon de nieuwe interventie los gebeuren van het oude omhulsel dat zichtbaar werd gelaten. Op die manier konden de oorspronkelijke verhoudingen van de kapel en het hoogtegevoel behouden blijven.

"Door de schuine structuur konden we vierkante meters winnen, aangezien elke etage net iets groter is dan de vorige," vertelt Catherine Dohmen verder.

Dankzij de metalen structuur hebben we ook een verticale "spleet" kunnen vrijmaken die de ruimte tussen de oude muur en de nieuwe interventie van licht voorziet. Precies daar werd er een vederlichte trap geïnstalleerd; hij onthult aan de bezoeker de structuur van het gebouw die is beschadigd door de verankering van de oude plankenvloeren.

De uitdagingen van het project – het geleverde beton

Het project is in het volle stadscentrum gelegen, wat leidt tot voor de hand liggende problemen.

Bovendien moest het beton dat diende voor de aanleg van de vloerplaten op de verschillende etages worden aangevoerd via een pomp tussen de vensterroeden van de glasramen die niet mochten worden gedemonteerd.

Er moesten dus bijzondere maatregelen worden genomen om elk incident te vermijden, zowel voor de chauffeur van de pomp als voor de arbeiders op de werf.

Naast de toegankelijkheid van beton op een werf, zorgt beton dat wordt gebruikt voor renovaties nog voor een andere uitdaging, nl. het gewicht dat niet altijd verenigbaar is met de bestaande draagstructuren.

In deze kapel, wetende dat alle vloerplaten moesten worden heraangelegd, besloot de aannemer te werken met samengestelde metaalvloeren waarop vervolgens de betonvloeren werden gegoten. Die lichte metalen draagvloeren fungeren hierbij als verloren bekisting.

Er werden voor deze werf 530 m3 beton C30/37 dmax16 geleverd.

Het principe van de artotheek

De bezoeker ontdekt de coulissen van een museum en van de verborgen museale metiers via het parcours van een kunstwerk: van bij de aankomst in het museum, via de codering tot de eventuele restauratie en opslag ervan.

De Artotheek van Mons is tegelijk ook een centrum voor erfgoedonderzoek en -studie.

De zijbeuk en de 2 etages zijn toegankelijk voor het publiek. De rest is ruimte voor opslag en restauratie; de laatste etage huisvest de kantoren.

Via interactief digitaal materieel kan de bezoeker het of de stukken die hij zoekt bekijken, informatie erover opzoeken en nagaan waar het stuk zich fysiek in het gebouw bevindt. Ladekasten, rekken en stockagemuren presenteren de verschillende manieren waarop de werken worden bewaard.

Door deze aanpak kan de bezoeker zich het erfgoed van de stad Mons weer helemaal eigen maken en krijgt de roeping van een museum zijn ware invulling.

Het totale budget voor de werken bedraagt 10,8 miljoen euro.

De partners

Bouwheer: de Stad Mons
Aannemer: Lixon
Architect: tijdelijke vereniging tussen de kantoren Escaut en Gigogne
Betoncentrum van Holcim in Ghlin

❖ ❖ ❖

Holcim België, partner van Mons 2015

Elio Di Ruppo wees erop tijdens de inhuldiging van de museale pool: Mons ondergaat al meer dan 10 jaar een gedaanteverwisseling om haar rol als culturele hoofdstad van Europa in 2015 voluit te kunnen opnemen. Het erfgoed (de collegiale kerk Sainte Waudru, het stadhuis enz.) werd grondig gerenoveerd, terwijl andere locaties uit het niets ontstonden (het congrescentrum).

Holcim, die al meer dan een eeuw actief is in Mons, kon niet ongevoelig blijven voor dit vernieuwende en moderne project. Daarom besloot Holcim meer dan twee jaar geleden om de museale pool te sponsoren. Met 5 nieuwe musea en een concertzaal is het event op zich meer dan uitzonderlijk:

de Artotheek: een centrum voor restauratie en conservatie van erfgoed uit Mons en omstreken, dat is ondergebracht in de oude kapel van het Ursulinenklooster,
de Silex's: de neolithische silexmijn in Spiennes (nieuw gebouw),
het Mons Memorial Museum: de rol van de stad Mons in de twee wereldoorlogen wordt toegelicht op de site van de oude Machine-à-eau,
het Musée du Doudou: de ducasse van Mons wordt verteld op de site van de gerenoveerde oude Mont-de-piété,
het Belfort: het enige barokke belfort in België – dit gebouw staat symbool voor de stad
en tot slot de Arsonic: een plek die helemaal in het teken staat van de muziek en open is voor alle Bergenaars.
Mons 2015 slaat een brug tussen cultuur en economie en geeft op die manier een nieuwe impuls aan een streek waarop veel te lang werd neergekeken. Holcim is trots te hebben meegewerkt aan de renovatie van de Arsonic en de Artotheek.